De muteknop

Een jaar geleden kwam Nederland gierend tot stilstand door het Coronavirus. En daarmee ook de taallessen die door het Taleninstituut op locatie werden verzorgd. Vrijwel onmiddellijk is het Taleninstituut overgeschakeld naar online lessen; een uitdaging voor de docenten en de cursisten. In deze column wil ik de balans opmaken van een jaar online lesgeven en wat tips met jullie delen. Of eigenlijk hoop ik op een mooie discussie want hoe ellendig het virus ook is, het heeft ons ook gedwongen tot creatieve oplossingen waar we wellicht in de toekomst ons voordeel mee kunnen doen.

De grootste uitdaging vond ik om datgene wat ik in de ‘fysieke’ lessen altijd heel belangrijk vind, ook online een hoofdrol te laten spelen. Plezier staat in mijn lessen voorop, dus ook online vind ik het belangrijk dat mijn cursisten zin hebben om aan te schuiven. Als je de hele dag – soms zelfs in je eentje – thuis achter de computer aan het werk bent en verder helemaal niemand ziet, dan is het best zwaar om na je werk weer die computer aan te zetten voor een paar uur taalles. Mijn tip is om het huiselijk en gezellig te maken. Laat ik het anders stellen; probeer het leven een beetje in de online les mee te nemen. Het zogenaamde professionele achtergrondschermpje tref je bij mij niet aan. Ik nodig je graag online bij mij thuis uit en dat betekent dat mijn hond onder het bureau ligt en de onuitgepakte dozen van de verhuizing gewoon in beeld staan. Nu de afstand groter is geworden, moet je het juist persoonlijker maken. In een ongedwongen plezierige setting leert het makkelijker en daar kun je ook online van profiteren.

Tijdens de ‘fysieke’ lessen is het niet zo moeilijk om iemand bij de les te betrekken door even extra aandacht te geven. De schermpjes bij het online-gebeuren creëren een afstand waardoor je een cursist makkelijk kwijt kunt raken. Het is dus belangrijk om goed overzicht te houden en begrip te hebben voor de kortere concentratieboog van je cursisten. Werk met korte blokjes, geen ellenlange monologen over grammaticale toestanden (sowieso geen aanrader). Wissel de stof af en maak af en toe een onverwachts zijsprongetje, dan houd je iedereen bij de les.

Online lesgeven betekent in de praktijk cursisten die half in beeld zijn, uitvallende Wifi, mimende cursisten die op de muteknop hebben gedrukt of die dat juist vooral zouden moeten doen vanwege hinderlijke achtergrondgeluiden. Maar laten we vooral niet vergeten dat ik ook ontelbare keren in koude lokalen heb gezeten of voor gesloten deuren heb gestaan. Cursisten die niet kwamen opdagen omdat er geen treinen reden of de beamer weer eens had besloten niet te werken. Technische problemen zullen er altijd zijn. Bij lessen op locatie accepteerde ik dat als een gegeven en dat doe ik dus ook online. Er zijn ergere dingen. En als je er echt even niet uitkomt en behoefte hebt aan een escape dan kun je altijd nog heel hard op de muteknop drukken, het beeld op zwart zetten, diep ademhalen en met een vrolijke grijns weer opnieuw beginnen.

Vanuit het werkveld hoor ik af en toe gemopper dat het lastig is om alle aspecten van het leren van een taal aan bod te laten komen. Spreken, schrijven, lezen, luisteren; het hoort er allemaal bij. Maar met een beetje creativiteit is alles mogelijk. En al helemaal als je gebruikmaakt van het gehele online-spectrum. Maak bijvoorbeeld een WhatsApp-groep voor de cursisten aan. In deze groep kunnen de cursisten vragen stellen en onderling contact houden, maar WhatsApp is ook heel handig om de spreekvaardigheid nog extra te oefenen. Laat de cursisten iets inspreken via WhatsApp. Er is niks mis met een fijne monoloog van een cursist en het geeft de docent de gelegenheid feedback op maat terug te sturen. En kijk tijdens de online les goed naar de cursist die voorleest. Let behalve op uitspraak ook eens op lichaamstaal; een geoefend oog kan onmiddellijk zien of iemand een woord of zin begrijpt. Het grote voordeel is dat je online iemand heel goed kunt bestuderen, dus maak daar gebruik van.

Schrijven kunnen de cursisten oefenen door tijdens de les de chatfunctie van Zoom of Teams (of wat je ook gebruikt) in te zetten en daarnaast kun je de cursisten schrijfopdrachten laten maken die ze via de mail naar je opsturen. Veelgemaakte fouten kun je tijdens de online les behandelen.

Lezen is een aspect dat zich ook prima leent voor online lessen, maar laat de cursisten lange teksten thuis lezen en voorbereiden. Bespreek de tekst tijdens de les, laat de cursisten onderling vragen stellen – eventueel met behulp van breakout rooms waar de cursisten in kleine groepen kunnen samenwerken. Combineer het onderwerp van de leestekst met korte luisterfragmenten en laat op die manier het luisteren aan bod komen. De meeste lesmethodes hebben prachtige websites met extra materiaal en een veelheid aan luisterfragmenten, maar YouTube is ook een fijne bron. Alles is mogelijk, zolang het maar kort en overzichtelijk is.

Er zijn natuurlijk nog veel meer tips, maar ik put hier uit eigen ervaring en van bovenstaande tips maak ik het meeste gebruik. Tijdens de inleiding heb ik ook beloofd om de balans op te maken van een jaar online lesgeven. Wat vind ik ervan? Ik vind het fantastisch. Online lesgeven biedt meer mogelijkheden dan ik had verwacht. Het is heel eenvoudig om een fijne plezierige sfeer te creëren en er zijn meer dan voldoende tools om aan alle aspecten aandacht te schenken. Mis ik dan echt niet het ‘fysieke’ onderwijs op locatie. Nee, totaal niet, maar de laatste les met elkaar in de kroeg is helaas wel onvervangbaar.

Astrid Harrewijn
Senior trainer Nederlands