Kun je een tweede taal ooit accentloos leren spreken? Wetenschappers betwijfelen dat. De meeste tweedetaalleerders vallen snel door de mand, vaak al na de eerste zin. Zelfs als ze grammaticaal foutloos spreken en een indrukwekkende woordenschat hebben. Dit is het ‘Joseph Conrad fenomeen’: De Poolse immigrant Conrad schreef prachtige romans in het Engels maar bleef zijn hele leven een sterk Pools accent houden.
Hoe eerder je begint met het leren van een tweede taal hoe kleiner de kans op een buitenlands accent. Volgens de bekende taalwetenschapper James Flege gaat het vermogen om accentloos te leren spreken geleidelijk achteruit. Maar zelfs wie al voor de leeftijd van 6 jaar begint met een tweede taal leren kan nog een accent krijgen.
Hoe komt het dat een buitenlands accent zo hardnekkig is? De spierbewegingen die nodig zijn voor de uitspraak van je moedertaal worden aangestuurd door de hersenen. Die spierbewegingen zijn ingesleten patronen, net als de bewegingen die nodig zijn voor fietsen of pianospelen. En ingesleten patronen verander je niet meer zo makkelijk.
Maar ze bestaan wel – tweedetaalleerders die niet door de mand vallen. Theo Bongaerts en zijn collega’s van de universiteit van Nijmegen bestudeerden bijvoorbeeld een groep gevorderde sprekers van het Engels. Deze elf Nederlanders moesten lastige zinnen uitspreken, zoals “Arthur will finish his thesis within three weeks”. Een groepje ‘native speakers’ beoordeelde de uitspraak – van de Nederlanders en vijf Britse sprekers – op een schaal van 1 (sterk buitenlands accent) tot 5 (geen accent). Maar liefst vijf van de elf Nederlanders waren volgens de groep Britten moedertaalsprekers.
Wat verklaarde nu het succes van sprekers met een ‘native’ klinkende uitspraak? Het aantal jaar ‘onderdompeling’ in een taal was helemaal niet zo belangrijk. En de leeftijd waarop de volwassenen begonnen waren ook niet. Wel belangrijk was de professionele motivatie – of een goede uitspraak belangrijk is voor je werk. Een tweede voorspeller was de hoeveelheid instructie en feedback die de tweedetaalleerders hadden gekregen.
Het is – voor wie dat wil – dus wel degelijk mogelijk een buitenlands accent te verminderen. Een intensieve training van de uitspraak werpt vruchten af. Een goede taaltrainer let daarbij niet alleen op de uitspraak van klanken en woorden, maar juist ook op de zinsintonatie en klemtoonpatronen die kenmerkend zijn voor de tweede taal.
En als je dan toch door de mand valt? Bedenk dan dat Joseph Conrad met zijn zware accent toch een van de meest geliefde schrijvers van Engeland is geworden.
Annemarie Kerkhoff
Annemarie Kerkhoff is een gepromoveerd taalwetenschapper, gespecialiseerd in eerste en tweede taalverwerving. Ze heeft als docent en onderzoeker aan de Universiteit Utrecht gewerkt en is nu freelance wetenschapsjournalist.
Bron
Bongaerts, T., van Summeren, C., Planken, B. & Schils, E. (1997). Age and ultimate attainment in the pronunciation of a foreign language. Studies in Second Language Acquisition, 19(4), 447-465.